'Elk signaal dubbel en dwars bekeken door experts'

Wanneer wordt een melding uit de leefomgeving een signaal op de website Signalen Leefomgeving? Hoe ‘groen en water onder druk’ een signaal werd. “Het hangt af van de ernst en de impact.”

Groen en water zijn nodig voor klimaat en welbevinden. De leefbaarheid van een wijk kan worden vergroot door meer groen en water. Groen en water zorgen ook voor verkoeling bij hitte. De positieve effecten op de gezondheid van groen en water zijn talrijk. Onder andere stressreductie, een ontspannen gevoel, aanzet tot beweging en de mogelijkheid tot ontmoeten. RIVM’er Arjen Gootzen en collega’s brachten eerder in 2022 een ‘kennisbundeling Groen en Gezondheid’ uit.
“In coronatijd tijdens de lockdowns ging iedereen naar buiten,” zegt Liesbet Dirven-van Breemen, die als expert bodem en grondwater betrokken is bij diverse signalen. “Het werd toen soms zo druk, dat gebieden afgesloten moesten worden. Dat gaf ook al aan hoe groot de behoefte aan groen was.”

Concurrentie voor groen en water

Als groen en water zoveel gunstige effecten hebben, hoe kan het dan een signaal worden? Arjen Gootzen, GGD regio-adviseur milieu en gezondheid en werkzaam bij het Centrum Gezondheid en Milieu van het RIVM, licht toe: “Het probleem is dat groen en water vaak moeten concurreren met andere claims op de ruimte. Bijvoorbeeld de woningbouw en de aanleg van zonnevelden of windmolenparken voor de energietransitie. De hoeveelheid groen en water staat daardoor onder druk. Een integrale oplossing ontbreekt vaak, terwijl je daar wel rekening mee zou moeten houden bij gebiedsontwikkeling.”

“Integraal werken gebeurt al wel gelukkig,” zegt Liesbet. “Veel plannen voor bouwen of opnieuw inrichten van een wijk houden al rekening met groen en water.”

'Veel plannen voor bouwen of opnieuw inrichten van een wijk houden al rekening met groen en water.'

Route om tot signaal te komen

Experts uit de themagroep bekijken een mogelijk signaal van alle kanten om te bepalen of het echt een signaal is. Liesbet: “In thema-bijeenkomsten of in workshops bespreken we de signalen. Als we er niet uit komen, raadplegen we eventueel andere deskundigen.”

Het RIVM heeft veel expertise zelf in huis. Ook de GGD is een belangrijke bron. Arjen Gootzen houdt als GGD regio-adviseur nauw contact met zijn regio, het oosten van Nederland. Daarnaast is hij de verbindende schakel voor de Signalen Leefomgeving met de GGD-praktijk. “De betrokkenheid van de GGD is erg belangrijk. De GGD ziet signalen vaak eerder dan wij. En andersom, als wij iets signaleren wil de GGD kunnen anticiperen.”

Naast deze bronnen zijn er nog diverse manieren waarop de risico’s en kansen in de leefomgeving bekend worden. Bijvoorbeeld via artikelen, uit de actualiteit of via partnerorganisaties.

De experts beoordelen een mogelijk signaal aan de hand van criteria (zie onderaan het artikel). “Het hangt af van de ernst en de impact,” vat Arjen de criteria samen. “In het geval van groen en water onder druk is er veel impact op de leefomgeving. De energietransitie en de woningbouw concurreren met de behoefte aan groen en water.”

Agenderen voor beleid

De rol van de experts binnen en buiten het RIVM stopt bij het signaleren. “Wij plaatsen de signalen op de website en agenderen de signalen bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. IenW gebruikt signalen, ontwikkelingen en trends als bron voor effectief beleid voor milieugezondheidsrisico’s.”