Bij het kijken naar de effecten van maatregelen bij een kernongeval is het belangrijk ook niet-radiologische factoren mee te nemen. Maar hoe doe je dat? En hoe weeg je de voor- en nadelen af? Daarover ging het RIVM-onderzoek: 'Afweging van voor- en nadelen van beschermende maatregelen bij kernongevallen'. Er is nog meer onderzoek nodig, maar ‘better safe than sorry’ gaat in de nasleep van een kernongeval niet altijd op.
Wat gebeurde er in Fukushima
In Fukushima zijn ouderen en ernstig zieke ziekenhuispatiënten uit het gebied geëvacueerd. De risico’s veroorzaakt door blootstelling aan straling zouden zonder evacuatie beperkt geweest zijn. Het gebied werd toch afgesloten, waardoor de medische zorg mogelijk onvoldoende zou zijn geweest. Toch is het aantal mensen dat door de evacuatie overleed, waarschijnlijk groter geweest dan het aantal mensen dat erdoor werd gered. Dat komt mede door de manier waarop de evacuatie is uitgevoerd. Wat het effect van minder medische zorg zou zijn geweest weten we niet.
Bij een kernongeval moet de overheid maatregelen nemen zodat mensen aan zo weinig mogelijk straling blootstaan. Je kunt dan denken aan schuilen, jodium slikken of uit het gebied vertrekken. Welke maatregelen passend zijn, is afhankelijk van de aard en ernst van het kernongeval. Maar maatregelen kunnen ook onbedoelde, soms negatieve, effecten hebben. Dat bleek onder meer na evacuatie van bewoners na het kernongeval in Fukushima (2011).
Het RIVM heeft nu op een rij gezet wat we weten over het afwegen van de voor- en nadelen van crisismaatregelen. We weten al veel, maar onderzoek naar de afzonderlijke gevolgen van maatregelen gebeurt versnipperd. Ook bestaat er nog geen methode om alle effecten tegen elkaar af te kunnen wegen of om aan te geven welk effect het belangrijkst is.
Het RIVM heeft gekeken naar de gevolgen van maatregelen voor de gezondheid, de economie en de samenleving. Van een aantal maatregelen is dit goed onderzocht; Jodium slikken werkt voor jonge mensen goed na een kernongeval en heeft weinig nadelige gevolgen voor de gezondheid. Het is alleen zaak te zorgen dat mensen het in zo’n situatie ook nemen. Ook schuilen heeft weinig negatieve effecten.
De effecten van evacuatie verschillen per situatie. In Fukushima lijkt de evacuatie van ziekenhuispatiënten en bejaarden meer sterfgevallen te hebben veroorzaakt, dan voorkomen. Tegelijkertijd heeft evacuatie op langer duur een sociaal-maatschappelijk effect, bijvoorbeeld door de stress die het kan veroorzaken.
Het onderzoek laat zien dat er nog veel werk is te doen voordat we een tot geïntegreerd afwegingskader kunnen komen. Wel is duidelijk dat voor de zekerheid maatregelen nemen niet zonder meer een goed idee is. Better safe than sorry gaat in de nasleep van een kernongeval niet op.
