Tekst Patrick Heezen
Foto Arjan de Jonge
Sinds eind 2023 heeft het RIVM een nieuwe gas-FTIR. Aan deze keuze ging een uitgebreid traject vooraf. Want het apparaat vervangt niet alleen de verouderde voorganger. Door technologische vooruitgang is het ook een uitbreiding van onze huidige meetmogelijkheden. De MOD gebruikt de nieuwe gas-FTIR voor eigen onderzoek en bij milieuincidenten. Dit stelt extra eisen aan het apparaat en vraagt specifieke training van de medewerkers van de MOD.
Wat is een gas-FTIR?
FTIR is de afkorting voor Fourier-transform infrared spectroscopy. Deze techniek kan met behulp van infrarood licht verschillende stoffen in de lucht meten. Een meetapparaat dat is gebaseerd op FTIR kan gecompliceerde gasmengsels zoals koolstofdioxide, koolstofmonoxide, stikstofoxide, stikstofdioxide, waterstofcyanide (blauwzuur), distikstofmonoxide (lachgas), zwaveldioxide, ammoniak, methaan, waterstofchloride, waterstoffluoride en verschillende vluchtige organische componenten (VOC´s) gelijktijdig analyseren. De techniek wordt daarom toegepast bij emissiemetingen in schoorstenen, wetenschappelijk onderzoek en inspecties. Bijvoorbeeld bij luchtcontrole van containers in overslaghavens.
Ferrari onder de gas-FTIR: State of the art
Een gas-FTIR is in theorie in staat om verschillende gassen waar te nemen. Toch is de praktijk weerbarstiger. Of meetresultaten betrouwbaar zijn, is onder andere sterk afhankelijk van het soort gas, de concentratie en aanwezigheid van interfererende stoffen. Dit zijn stoffen die op dezelfde golflengte infrarood licht absorberen als het gas dat je wil meten. De betrouwbaarheid van de meetresultaten is ook afhankelijk van de specificaties van het gebruikte apparaat.
De MOD heeft gekozen voor de aanschaf van een hoogresolutie gas-FTIR met een grote spectrale bandbreedte. Het is een ‘state of the art’ gas-FTIR met hoge gevoeligheid en identificatiemogelijkheden. De spreekwoordelijke Ferrari van het marktaanbod. Toch brengt deze kwaliteit ook een nadeel met zich mee: een hoog gewicht. Deze FTIR weegt ongeveer 30 kilo. Dat maakt de FTIR minder makkelijk te transporteren dan een gemiddeld veel lichter handheld apparaat. Naar de mening van de MOD compenseert de nieuwe gas-FTIR dit met de hoge kwaliteit van metingen en de relatief lage detectiegrens (hoge ppb of lage ppm).
Inzet gas-FTIR voor eigen onderzoek
De hoogresolutie FTIR geeft bij brandexperimenten betrouwbaardere meetresultaten dan het oude model. De MOD onderzoekt binnenkort de emissies van isocyanaten bij branden. De nieuwe FTIR helpt om de verhouding van emissies van isocyanaten te vergelijken met andere schadelijke verbrandingscomponenten zoals waterstofcyanide (blauwzuur) en koolstofmonoxide.
Inzet gas-FTIR bij incidenten
Ook al is de gekozen gas-FTIR minder makkelijk inzetbaar dan een ‘handheld’, toch kan het wel degelijk gebruikt worden bij incidenten. De toegevoegde waarde ligt in een hogere identificatiekracht en relatief lage detectiegrenzen (stofafhankelijk). Dit is soms nodig om een eerder meetresultaat te valideren of juist te herzien. Ook kan langdurig gemeten worden om het verloop van luchtconcentraties in kaart te brengen.
Onze nieuwe gas-FTIR is ondertussen operationeel en kan worden ingezet bij incidenten. De incidentscenario’s waarvoor de inzet van een gas-FTIR meerwaarde kan bieden zijn bijvoorbeeld branden, containergassingen (fosfine), het relinen van riolering (styreen) en incidenten in het binnenmilieu.
